با تصویب این قانون، مردم عادی این فرصت را خواهند یافت که در حوزه کسب وکارهای نوپا و دانش بنیان سرمایه گذاری کنند و کسب وکارها نیز می توانند با فرآیندی ساده تر تا سقف 500 میلیون تومان سرمایه جذب کنند.
همفکری با فعالان حوزه در تدوین آیین نامه
حسین نظام دوست، رییس اداره نهادهای نوین مالی شرکت فرابورس با اشاره به تلاش های طولانی مدت صورت گرفته برای نگارش این آیین نامه گفت: کارگروه تخصصی ذیل شورای اشتغال در وزارت کار و رفاه اجتماعی با حضور نمایندگاهی از وزارت اقتصاد، معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری و سازمان بورس و فعلان این حوزه با همفکری یکدیگر سعی کردند این آیین نامه را تدوین کنند. پس از تدوین اولیه، پیش نویس در فرابورس و سایر سازمان های دخیل مورد بررسی قرار گرفت و تغییرات لازم روی آن اجرا شد و بار دیگر تغییرات اعمال شده در کارگروه مورد بررسی قرار گرفت.
نظام دوست این اطمینان را به فعالان حوزه داد که هر گونه تغییری که قرار باشد در آینده در این آیین نامه اعمال شود، در کارگروه مورد بررسی و بازبینی قرار خواهد گرفت. اکنون در حال بررسی این آیین نامه از نظر مطابقت با بحث فنی اتصال پلتفرم ها به فرابورس هستیم و تلاش می کنیم، کم ترین تغییرات ممکن را در آن اعمال کنیم.
جعفر محمدی، عضو هیات مدیره سازمان نظام صنفی رایانه ای تهران و موسس استارت آپ مهربانه نیز با اشاره به همفکری های صورت پذیرفته در تدوین این آیین نامه، ابراز امیدواری کرد با توجه به دید عالی شورای بورس و مدیران ارشد این سازمان، آیین نامه به همین شکل به تصویب برسد و گام های اجرایی منطقی و سریعی برای اجرای آن در نظر گرفته شود.
محی سنیسل، موسس استارت آپ دونیت دلیل موفقیت این پیش نویس را همفکری دولت با بخش خصوصی دانست و گفت: از همان روز اول، وزارت کار با دعوت از بخش خصوصی، دغدغه های واقعی این حوزه را شناسایی و با همفکری فعالان این حوزه سعی در تدوین یک پیش نویسی منطقی و قابل اجرا کرد. ما با حضور در این جلسات و همفکری با بدنه دولت توانستیم خیلی از قوانین سرسخت گیرانه که با ماهیت تامین مالی جمعی یا پلتفرم ها در تضاد بودند را حذف یا اصلاح کنیم.
قوانین سخت گیرانه ای تدوین نشده است
بر اساس آیین نامه عامل برای دریافت تاییدیه فرابورس نیاز به دریافت مجوز نهاد مالی داشته یا می تواند با یک نهاد مالی قرارداد همکاری امضا کند. نظام دوست می گوید عامل ها پس از انجام این مرحله، موافقت اولیه را از فرابورس دریافت می کنند و پس از ارسال مدارک به سازمان فرابورس از نظر فنی و مدارک مورد بررسی قرار خواهد گرفت و در صورت تایید شدن به درگاه فرابورس متصل می شود. هر عامل تنها یکبار این مجوز را دریافت کرده و دیگر برای پذیرش پروژه های جدید سرمایه پذیری نیازی به دریافت تاییدیه از فرابورس نخواهد داشت.
محمدی در خصوص لزوم ایجاد قراردادهای مشخص و رسمی که باید بین تامین کننده و درخواست کننده منعقد شود گفت: این قرادادها هم اکنون هم در همه پلتفرم ها از جمله مهربانه منعقد می شوند و قرارگرفتن این بند در پیش نویس صرفا به منظور رسمی شدن این فرآیند است. این قوانین و سخت گیری ها در همه جای جهان و حتی وب سایت های بزرگی مانند کیک استارتر هم وجود دارد و این هنر کسب وکار است که بتواند این قوانین را به شکلی عملی کند که فرآیند اصلی کار را تحت تاثیر قرار ندهد. از آنجایی که قرار است مردم عادی درگیر این پروژه ها شوند، این نظارت ها منطقی است.
سنیسل اما در خصوص برخی از بندهای این آیین نامه اظهار نگرانی کرد و گفت: بر اساس این آیین نامه تمامی پلتفرم ها باید تبدیل به یک نهاد مالی شوند یا اجبارا با یک نهاد مالی وارد همکاری شوند. تبدیل استارت آپ به یک نهاد مالی، چالش های زیادی از جمله مباحث ثبت شرکت، سهام داری، مالیات را در پی خواهد داشت و متاسفانه می توانستند به جای ایجاد چنین ماده ای، استثنایی در اداره مالیات برای کسب وکارهای پلتفرمی تصویب کنند. همکاری کسب وکارها با نهادهای مالی هم مشکلات خاص خود را دارد چراکه اگر تا پیش از این بانک ها به دنبال سرمایه گذاری یا خرید کسب وکاری مانند دونیت بودند، امروز ما مجبور به همکاری با آن ها هستیم و این بند تبدیل به اهرم فشار نهادهای مالی بر کسب وکارها خواهد شد.
نظام دوست در خصوص تدوین این ماده در آیین نامه به ضرورت نظارت سازمان فرابورس اشاره کرد و گفت: چون ما می توانیم روی این نهادهای مالی نظارت کاملی داشته باشیم در نتیجه لازم است این کسب وکارها به نهاد مالی تبدیل شده یا تفاهم نامه ای با یک نهاد مالی منعقد کنند. البته برای انعقاد قرارداد محدودیت چندانی وجود ندارد و تعداد زیادی از نهادها و مجموعه ها از جمله 110 کارگزاری و 9 نهاد تامین سرمایه در کشور وجود دارد که کسب وکارها می توانند برای همکاری با آن ها وارد مذاکره شوند.
محدودیت مالی منطقی و قابل بازنگری است
در ماده هشت این آیین نامه، محدودیت 5 میلیارد تومانی برای سرمایه پذیری در هر استارت آپ در نظر گرفته شده است که اکثر فعالان این حوزه این محدودیت را با توجه به شرایط بازار و استارت آپ ها، منطقی می دانند. محمدی در خصوص این محدودیت گفت: خوش بختانه در خصوص این سقف پیشنهادی را ارایه کردیم و پذیرفته شد و بر این اساس کارگروه ارزیابی می تواند به طور سالانه این مبلغ را مورد بازنگری قرار دهد.
انتشار عمومی اطلاعات، راهکار شفاف سازی و جلب اعتماد عمومی
بر اساس آیین نامه تدوین شده، هر پروژه پیش از انتشار در وب سایت، باید اطلاعات کاملی نسبت به وضعیت کسب وکار خود از جمله مدل کسب وکار، ارزش کسب وکار، مبلغ مورد تقاضا و نحوه تقسیم سهام را به شکل عمومی منتشر کند.
محمدی در خصوص عاملی که استارت آپ ها را ترغیب می کند که اطلاعات خود را به شکل عمومی در اختیار افراد قرار دهند، گفت: تامین مالی برای استارت آپ ها به روشی ساده تر، یقینا دلیل قانع کننده ای خواهد بود که کسب وکارها را ترغیب کند این اطلاعات را به شکل عمومی منتشر کنند.
فرهنگ سازی نیاز داریم
نظام دوست معتقد است که این حوزه نیاز به فرهنگ سازی دارد و نباید دیجیتالی شدن این موضوع یا نظارت فرابورس، لطمه ای به اصل ماجرا وارد کند. رسانه ها باید این فرهنگ را در مردم نهادینه کنند که فرابورس یا پلتفرم ها ذی نفعان اصلی نیستند و این محیط بی واسطه ترین بازاری است که مردم می توانند به کسب وکارها و کارآفرینان کمک کنند.
سنسیل معتقد است که نبود قانون یکی از چالش های اساسی بود که مانع اعتماد مردم به پلتفرم های تامین مالی تا به امروز شده بود؛ تصویب این آیین نامه می تواند به جلب اعتماد عمومی کمک کند.
امیر زمانی ها از استارت آپ نیک استارتر در خصوص فرهنگ سازی می گوید، حداقل 3 تا 5 سال زمان لازم داریم تا بتوانیم این فرهنگ را بین مردم نهادینه کنیم و در این راه به حمایت خبرگذاری ها، بخش دولتی و سایر افراد فعال در این حوزه نیاز داریم تا بتوانیم سرمایه خرد مردم عادی که با این حوزه آشنایی ندارند را جلب کنیم. کسب وکارهای بزرگ امروزی سال ها برای فرهنگ سازی بین کاربران تلاش کرده اند و این راهی است که همه باید طی کنیم. البته این فرهنگ سازی در بخش خیریه ساده تر است چراکه این دیدگاه در بین مردم وجود داشته اما در سایر حوزه ها مانند سرمایه گذاری روی کسب وکارها یا پیش فروش محصول، کار پیچیده تری داریم.
چالش های جدیدی شکل خواهد گرفت
مبحث ارزش گذاری روی استارت آپ ها و تخصیص سهام به سرمایه گذاران یکی از مباحث مهم در مدل مشارکت است که فرابورس این بخش را به خود پلتفرم ها واگذار کرده است. البته در این بخش پلتفرم ها مختار هستند از ناظران مالی و فنی که به تایید فرابورس رسیده اند، برای ارزش گذاری روی کسب وکار استفاده کنند.
به عقیده نظام دوست ما در آینده شاهد دو یا سه پلتفرم تامین مالی جمعی موفق در کشور خواهیم بود، اگرچه ممکن است تدوین این قانون خیلی از کسب وکارها را ترغیب کند وارد این حوزه شوند اما باید شرایط محیطی، سودآوری و چالش های موجود در این راه را هم مدنظر داشته باشند، چنانچه در حال حاضر هم اکثر این پلتفرم ها زیان ده هستند و هنوز نتوانسته اند به سودآوری برسند.
نظام دوست در پایان پیش بینی کرد پس از بررسی مباحث فنی و همفکری با کارگروه، آیین نامه به تصویب شورای عالی بورس خواهد رسید و با طی شدن رویه موافقت اصولی سازمان بورس؛ دبیرخانه این بخش راه اندازی خواهد شد و امیدواریم تا شش ماه آینده بتوانیم این آیین نامه به تصویب قانونی برسد. بعد از انتشار فراخوان برای دریافت مجوز، کسب وکارها شش ماه فرصت برای مراجعه به فرابورس و دریافت مجوز خواهند داشت و پس از آن با تفاهم صورت گرفته با وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات، احتمالا کسب وکارهای بدون مجوز فیلتر خواهند شد.