فناوران- خدمات USO (طرح خدمات عمومی اجباری ارتباطات)، الزامی است که از سوی اتحادیه بین المللی مخابرات (ITU) و اتحادیه جهانی پست (UPU) به عهده دولت ها گذاشته شده تا امکان استفاده از سرویس های پایه مخابراتی، فناوری اطلاعات و خدمات پستی برای تمامی مردم جامعه فراهم شود.

وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات در قالب نظامنامه USO و در راستای بهبود شاخص های زندگی روستائیان و مردم مناطق کمتر توسعه یافته، ملزم است امکان استفاده از خدمات مخابراتی، پستی و فناوری اطلاعات را در این مناطق فراهم کند، در واقع این الزام باعث می شود تا دسترسی به خدمات مبتنی بر ارتباطات و فناوری اطلاعات برای تمامی مناطق کشور به ویژه روستاها و نواحی دورافتاده که ارایه خدمات به آنها صرفه اقتصادی کمتری دارد، تضمین شود. همچنین وزارت ارتباطات به عنوان متولی این قضیه باید از سایر ارگان های مرتبط درباره اجرای USO مطالبه گری کند، به عنوان مثال یک نمونه آن صداوسیما است که موظف بود با دیجیتالی کردن شبکه های تلویزیونی دستگاه های گیرنده رایگان دیجیتال بین مناطق محروم توزیع کند، در همین باره گفت و گویی داشته ایم با عباس پورخصالیان کارشناس فناوری اطلاعات و ارتباطات.

ما در عمل روستاسازی در کشور را از بین برده ایم و به عوض شهرسازی با حاشیه شهرک نشینی را افزایش داده ایم. الآن عمده روستاهای مرزی تخریب شده اند و به تبع آن میزان قاچاق در این مناطق افزایش پیدا کرده است. طبق تحقیقات ضعف محرومیت ارتباطاتی در دنیا به عنوان یکی از عوامل مهم نابودی روستاها شناخته می شود. تا موقعی که مخابرات و اینترنت به روستاها نرسیده بود روستائیان هزاران سال به شکل خودکفا و بدون احساس نیاز به فناوری های ارتباطاتی به زندگی خود ادامه می دادند و سیکل محیط زیست و اقتصاد کشاورزی را حفظ کرده بودند.

توسعه ارتباطات به شکل جزیره ای و پراکنده باعث شد که روستانشینان فاقد وسایل ارتباطاتی به علت احساس کمبود امکانات ارتباطاتی روستاهای خود را ترک و به شهرها حرکت کردند. USO به معنای خدمات عام دولت است و هدف آن تحقق عدالت اجتماعی در مناطق محروم است. خدمات USO به گونه ای باید اجرا شود که هر وزارتخانه قبل از اجرای هر پروژه یا طرح در کشور، ابتدا باید صلاح دید مناطق محروم و افراد مستضعف شهرنشین و روستایی مورد ارزیابی و بررسی قرار بگیرد تا فشار مضاعفی بر آنان تحمیل نشود.

متأسفانه USO آن طور که باید در وزارتخانه ها مورد توجه قرار نمی گیرد. اگر بخواهم دو نمونه کم کاری در این قضیه را مثال بزنم اول به طرح کارت هوشمند ملی اشاره می کنم که به خلاف عدالت اجتماعی هزینه های ارایه این کارت هوشمند در سراسر کشور برای فقیر و غنی به طور یکسان لحاظ شد و همچنین در صداوسیما شاهد بودیم که سیستم گیرنده های تلویزیونی را به شکل دیجیتال کردند اما از سوی دیگر روستاییان بدون آنکه تقصیری مورد توجهشان باشد مجبور به پرداخت هزینه گیرنده های دیجیتال شدند.

صدا و سیما همزمان 2 نوع سیستم آنالوگ (آنتن) و دیجیتال را در کشور مورد پوشش قرار می دهد و این باعث شده است که هزینه های هنگفتی را کشور متحمل شود در صورتی که اگر سیستم دیجیتال به شکل یکپارچه دیجیتال در کشور اجرا می شد و کمک هزینه خرید گیرنده های دیجیتالی به روستاییان ضعیف پرداخت می شد و سیستم موازی آنالوگ در صداوسیما کنار گذاشته شود صرفه جویی قابل توجهی در تجهیزات، و به تبع آن در بودجه کشور صورت می گرفت.

آیا USO فقط مخصوص روستاها است یا شامل همه افراد مستضعف می شود؟ عملکرد وزارت ارتباطات چگونه بوده است؟

وزارت ارتباطات غلط USO را متوجه شده است چراکه فقط فکر می کند برای روستاییان است در حالی که شامل هر قشری است که دارای توان مالی کم است و این که وزارت ارتباطات فقط روستاها را شامل USO می داند کاملاً غلط است. همچنین استعمال واژه اجباری برای USO نیز غلط است. الآن سال به سال دفاتر خدمات ارتباطاتی روستایی ICT در حال تعطیل شدن است و راه حل آن است که پیشخوان و خدمات ارتباطاتی و پیشخوان دولت به شکل نرم افزار موبایلی در اختیار روستاییان قرار بگیرد و لازمه این قضیه هم نیازمند آموزش به روستانشینان است که ذیل خدمات USO قرار می گیرد.

پست بانک زمانی که به سمت خصوصی شدن و منفعت طلبی حرکت کرد به همان اندازه روستاییان از خدمات بانکی این بانک فاصله گرفتند. اگر پست بانک در منطقه محرومی برایش صرفه اقتصادی وجود ندارد دولت باید به او کمک کند. متأسفانه همه اینها به درستی انجام نمی شود و علت اصلی آن هم عدم درک USO توسط دولت است، همین عقب ماندگی در مورد نسل پنج اینترنت نیز مشاهده می شود که هنوز در کشور راه اندازی نشده است، بنابراین واجب است دولت این خدمات را رایگان و یا به شکل ارزان به دست مستضعفین برساند.

آمارهایی که درباره میزان رشد و توسعه امکانات ارتباطاتی در مناطق محروم منتشر می شود چقدر قابل اعتماد است؟

به علت همین درک نادرست از USO، آمارها و شاخص ها در این زمینه به درستی منتشر نمی شود. الآن سازمان رگولاتوری موظف است شاخص USO را در روستاها اندازه گیری کند اما هیچ آماری مربوط به اینکه چه میزان روستا به علت محرومیت ارتباطاتی تعطیل شدند یا اینکه تعداد تلفن همگانی چقدر در روستاها کاهش پیدا کرده است در دسترس نیست. الآن مخابرات به دلیل اینکه نگهداری تلفن همگانی برایش به صرفه نیست آنها را جمع آوری می کند در حالی که سوبسید دولت باید کمک کند و نگذارد منفعت بخش خصوصی به روستاها آسیب بزند. در مورد آمارهای اعلامی راجع به توسعه ارتباطات و اینترنت تا زمانی که بوروکراسی سالم وجود نداشته باشد نمی توان به پیمانکاران بخش خصوصی که پروژه های وزارت ارتباطات را پیاده سازی می کنند اعتماد صددرصدی کرد، بگذارید یک مثال برای شما بزنم؛ یک زمانی من آمار یک دوره 3ساله از وزارت ارتباطات درباره وضعیت روستاهای بلوچستان گرفته بودم و با کمی دقت متوجه شدم در جامعه آماری 900 روستا از آمار رگولاتوری حذف شده بودند که خود کارمندان سازمان تنظیم مقررات هم متوجه آن نشده بودند.

چه راه حلی وجود دارد تا بتوان آمارهای ارتباطاتی، مخابراتی، اینترنتی و فرکانسی را دقیق تر کرد؟

وزارت ارتباطات هزینه و نیرو برای دریافت این آمارها صرف می کند و بخش خصوصی هم بعضاً خدمات را انجام می دهند اما در خود روستاها افرادی هستند که هم بخش خصوصی و هم دولت را فریب می دهند. در مورد ارتباطات سیار هر چقدر مجازی تر بشود و غیرقابل رؤیت بشود باید کنترل آن به شکل مدیریت متمرکز مخابرات شکل بگیرد به وسیله تجهیزات الکترونیک. اگر این مراکز شکل بگیرد آمارشان دقیق است در صورتی که ما متأسفانه الآن مراکز مخابراتی کنترل از راه دور هم نداریم. ضرورت بحث راه اندازی شبکه مدیریت مخابرات TMN را گوشزد کرده ایم تا بتوان آمار و کیفیت سراسری شبکه مخابراتی کشور را آمایش و سنجش کرد.