فناوران – اگرچه در ابتدا تصور می شد کسب وکارهای اینترنتی و آن دسته از کسب وکارهای سنتی که به سمت استفاده استفاده از اینترنت رفته اند، از تبعات کرونا مصون مانده باشند و حتی به سودهای خوبی نیز رسیده باشند، اما حالا اخبار و گزارش های واصله از برخی شهرهای کشور نشان از عدم استقبال مردم برخی استان ها نظیر کرمان و یزد از این کسب وکارها دارد.
شیوع ویروس کرونا ضربه مهلکی به اقتصاد و تجارت استان یزد وارد کرد و گروه گسترده ای از اصناف ضررهای هنگفت دیدند به نحوی که حتی خرید و فروش های اینترنتی آنها را احیا نکرد.
وقتی تاکسی های اینترنتی با اسامی و برندهای مختلف وارد یزد شدند، به خوبی مورد استقبال قرار گرفتند و شاید همین استقبال خوب بود که امید به آینده بسیار خوب تجارت الکترونیک را در دل جوانان یزدی ایجاد کرد.
معاملات اینترنتی قلب بازار یزد را احیا نکرد
در طول دو سال گذشته شرکت های مختلفی با خدمات متعدد و متنوع تأسیس شدند تا تجارت الکترونیک را در یزد توسعه دهند اما آنگونه که انتظار می رفت نتوانستند در میان اذهان مردم جا باز کنند و خدمات آنها همواره از سوی گروه های خاص مورد استفاده قرار می گرفت.
یزد که از استان های پیشرو در زمینه توسعه زیرساخت های ارتباطی است و عناوینی چون شهر هوشمند را یدک می کشد، هنوز نتوانسته آنگونه که باید در زمینه تجارت الکترونیک موفقیتی کسب کند و کسب و کارهای اینترنتی هنوز در آن رونقی ندارد.
از زمان شیوع ویروس کرونا و قرنطینه های خودخواسته مردم همچنین تعطیلی بازارها، این انتظار می رفت که خرید و فروش الکترونیکی به یکباره در یزد جهشی قابل توجه داشته باشد اما اینگونه نبود و حتی معاملات اینترنتی هم نتوانست قلب بازار یزد را احیا کند.
مخاطبان تجارت الکترونیک در یزد همان هایی بودند که در گذشته نیز کم و بیش برخی خریدهای خود را اینترنتی انجام می دادند و تنها درصد کمی از مردم آن هم در موارد خاص، به سوی خریدهای اینترنتی روی آوردند.
گروه کوچکی از جوانان یزدی که شیوع کرونا، جرقه آغاز کار آنها بود، با راه اندازی یک اپلیکیشن، اجناس فروشگاه بزرگی در یزد را در معرض فروش قرار دادند تا علاوه بر کسب تجربه از آغاز یک تجارت الکترونیک در شرایط بحرانی، به صاحب فروشگاه نیز کمکی کرده باشند تا به دنبال تعطیلی واحد صنفی خود، کمتر متضرر شود.
فعالیت الکترونیکی که پا نگرفت
صادق محمدی، طراح اپلیکیشن خرید آنلاین در گفتگو با خبرنگار مهر اظهار داشت: این اپ ابتدا برای یک فروشگاه بزرگ طراحی شد و سپس با رایزنی با چند فروشگاه بزرگ دیگر، مراکز دیگری نیز به این اپ پیوستند.
وی افزود: تنوع محصولات از امتیازهای این فروشگاه ها بود زیرا مشتریان می توانستند از مایحتاج روزانه، نان، مواد پروتئینی تا لوازم خانگی و پوشاک یا حتی لوازم باغبانی را از این فروشگاه ها تهیه کنند.
محمدی عنوان کرد: از آنجا که این فروشگاه ها شماره تلفن های تمام مشتریان خود حتی آنها که یکبار خرید کرده اند را در سیستم های خود ثبت می کنند، از همین ظرفیت برای تبلیغ و اطلاع رسانی در زمینه خرید الکترونیک مایحتاج روزانه از این فروشگاه ها استفاده کردیم.
وی گفت: حدود دو ماه از فعالیت این اپلیکیشن می گذرد و با وجود اینکه انتظار می رفت حداقل در دورانی که بسیاری از اصناف تعطیل بودند و مردم به خاطر جلوگیری از شیوع کرونا از منزل خارج نمی شدند، موفقیت قابل توجهی در این زمینه نداشتیم.
محمدی ادامه داد: در برخی روزها سفارشات از طریق این اپلیکیشن حتی به دو مورد هم نمی رسید و این یک شکست محسوب می شود.
یکی از کارشناسان کسب و کارهای الکترونیک نیز در این زمینه به خبرنگار مهر گفت: بر اساس تحقیقات میدانی که در زمینه کسب و کارهای الکترونیک داشته ام، دو مورد را عامل اصلی عدم موفقیت برخی کسب و کارهای الکترونیک می دانم.
بی اعتمادی مردم و تبلیغات ضعیف عامل ناکامی
عبدالرضا محقق عنوان کرد: عدم اعتماد کافی مردم به مقوله خرید الکترونیک از یک سو و تبلیغات ناکافی فعالان این عرصه از سوی دیگر، دو عامل اصلی و مهم در عدم توفیق کسب و کارهای اینترنتی در یزد است.
وی گفت: کسب و کارهای اینترنتی در چند زمینه در یزد خوب جواب داده اند و موفقیت هایی نیز کسب کرده اند به عنوان مثال خرید و فروش اینترنتی کتاب، صنایع دستی، گیاهان دارویی و … خوب جواب داده و با استقبال نسبتاً خوبی مواجه شده است اما در سایر زمینه ها، صاحبان کسب و کارها، موفقیت قابل توجهی کسب نکرده اند و برخی از آنها حتی متضرر شده اند.
محقق عنوان کرد: بخشی از این عدم موفقیت به ویژگی های مردم یزد باز می گردد زیرا اغلب مردم هنوز خرید به شیوه های سنتی را می پسندند به ویژه در زمینه خرید پوشاک و مایحتاج روزانه، ترجیح می دهند کالای مدنظر خود را از نزدیک مشاهده کنند.
وی ادامه داد: در چنین شرایطی خرید و فروش به شیوه های عادی جواب نمی دهد و در صورتی که صاحبان این کسب و کارها، امتیازاتی را برای خریداران لحاظ کنند، شاید بتوان به رونق آن امیدوار بود.
لزوم استفاده از ظرفیت رسانه ها برای تبلیغات
کارشناس کسب و کارهای اینترنتی خاطرنشان کرد: قبول کالاهای مرجوعی بدون کسر رقم پرداختی از سوی مشتریان، تضمین خدمات پس از فروش و قبول مسوولیت های بیشتر در قبال کالا و خدمات به طور قطع می تواند روند اعتمادسازی در مردم را افزایش دهد.
البته تبلیغات نیز عنصر بسیار حائز اهمیتی است. بسیاری از صاحبان کسب و کارهای اینترنتی تبلیغات کار خود را به پیام رسان ها محدود می کنند که البته دسترسی به همه مخاطبان محلی در این پیام رسان ها مقدور نیست بنابراین به نظر می رسد استفاده از ظرفیت رسانه ها و تبلیغات شهری بتواند در این زمینه بسیار حائز اهمیت باشد.
علیرضا حسنی، رییس اتاق اصناف یزد اخیراً در جلسه ای در شورای شهر یزد با اعلام آمادگی اصناف در ارایه آموزش ها گفت: بسیاری از کسب و کارها از سیستم سنتی خارج شده اند و با شیوه های جدید به فروش می پردازند که در این راه اتحادیه ها که آموزش اعضای خود را دنبال می کنند، آماده برگزاری دوره های آموزشی جدید هستند.
کرمانی ها قید تجارت اینترنتی را زدنند
در کرمان نیز وضعیت مشابه یزد در خصوص کسب وکارهای اینترنتی مشاهده می شود.
عدم توانایی در پرداخت حقوق کارگران، اجاره بها، پرداخت بیمه، اقساط وام ها و عوارض تنها بخشی از مشکلات پیش رو بود در این میان بلافاصله تجارت الکترونیک که یکی از شاخه های نوین اقتصادی در ایران محسوب می شود به عنوان یکی از راه های حل مشکل معرفی شد، فروش تلفنی، اینترنتی و استفاده از پست و پیک ها برای ارسال اجناس جایگزین شد.
اما دو مشکل عمده در این میان وجود داشت که باعث شد فروش های تلفنی و اینترنتی نتواند جای خود را باز کند و برخی از اصناف حتی به فروش زیر زمینی اجناس روی آوردند و به صورت پنهانی تا آخرین روز سال سعی کردند اجناس خود را بفروشند.
عدم اعتماد متقاضی کالا از یک سو به سیستم خرید غیر حضوری و از سوی دیگر عدم وجود زیر ساخت مناسب در بخش ارایه خدمات اینترنتی و خدمات توزیعی چالشهای عمده تجارت نوین بود.
از سوی دیگر کلاه برداری های صورت گرفته توسط برخی افراد سود جو در تلگرام و اینستاگرام عملاً اعتماد مردم را سلب کرد و نبود شبکه های اجتماعی مبتنی بر عرضه و تقاضا بر مشکلات افزود.
در خیابان های شهر کرمان نیز بسیاری از اصناف با نصب پارچه نویس هایی تحت عنوان فروش اینترنتی و تلفنی سعی کردند خلاء موجود را رفع کنند اما عملاً نتوانست بار سنگین اقتصاد اصناف کرمان را به دوش بکشد.
با این وجود اصناف مجبور بودند با استفاده از شبکه های اجتماعی خارجی فروش اینترنتی را پیش ببرند این در حالی بود که محدودیت های انتقال وجه از سوی بانک ها از یک سو و لزوم استفاده از رمز دوم پویا بر پیچیدگی های کار افزود.
با کمتر شدن سختگیری های طرح فاصله گذاری اجتماعی هم اکنون شاهد هستیم که اصناف بار دیگر به سمت تجارت سنتی روی آورده اند و کمتر صنفی باقیمانده است که حتی بخش کوچکی از تجارت خود را برپایه تجارت الکترونیک پیش ببرد.
محمدرضا پور ابراهیمی یک فعال صنفی در گفتگو با مهر اظهارداشت: اقتصاد در ایران سنتی است و این در حالیست که سال هاست که تجارت الکترونیک برپایه سایت های خرید و فروش محصولات در دنیا راه اندازی شده و بخش قابل توجهی از نقدینگی در قالب تجارت الکترونیک خرید اینترنتی جابجا می شود.
وی افزود: در گذشته چون با شرایط فعلی مواجه نبودیم مردم آموزش لازم ندیده اند و در بهترین شرایط دانشجویان رشته های اقتصاد دانشگاه ها در دانشگاه ها آموزش های ابتدایی دیده اند.
دولت تجارت الکترونیکی را جدی گرفت
وی گفت: کرونا به ما یاد داد باید تجارت الکترونیک را جدی بگیریم و با بانک ها با دقت بیشتری در این زمینه کار زیر ساختی انجام دهند و دولت هم زمینه توسعه تجارت نوین را فراهم کنند.
پور ابراهیمی افزود: یکی از مهمترین مشکلات موجود سرعت اینترنت در راستای توسعه تجارت الکترونیک است و کندی و قطعی مکرر اینترنت می تواند از مهمترین عوامل باشد که منجر به سلب اعتماد شود اما به هر صورت در بسیاری از کشورهای توسعه یافته خرید اینترنتی کالا و ارایه خدمات پشتیبانی و توزیع مناسب شکل گرفته و در کشور ما نیز باید به این سمت پیش رویم.
احمد ارزنده یک کارشناس تجارت الکترونیک و از فعالان اصناف کرمان نیز با انتقاد از آماده نبودن زیرساخت های اینترنتی و حتی مخابراتی و نرم افزاری شرکت ها و فروشگاه های زنجیره ای گفت: متأسفانه سرعت اینترنت در استان کرمان به حدی کاهش یافت که در برخی از مواقع اصناف از خیر فروش اینترنتی گذشتند و مردم هم نمی توانستند سفارش کالاها را ثبت کنند.
مردم خیلی زود تجارت اینترنتی را فراموش کردند
وی افزود: مردم بسته های اینترنتی را خریداری کردند که عملاً نتوانستند از آنها خدمات دریافت کنند اما پولش را پرداخت کردند همین امر بی اعتمادی به تجارت الکترونیکی را بیشتر کرد.
وی به تجربه فروش سایت هایی مانند آمازون پرداخت و گفت: این شرکت ها از جمله موفق ترین شرکت های فروش اینترنتی هستند در ایران هم چند اپلیکیشن وجود دارد اما در ایام کرونا امکان سفارش جدید به بسیاری از این سامانه وجود نداشت چون سیستم توزیع این شرکت ها بسیار ضعیف بود.
ارزنده افزود: فروشگاه های زنجیره ای هم شرکت توزیع نداشتند و بر پست و پیک موتوری هایی متکی بودند که در استان کرمان تجربه ای برای خدمات مناسب توزیعی نداشتند.
وی گفت: تجارت الکترونیک بسیار گسترده است که نیاز به اعتماد و اینترنت مناسب دارد که عملاً نبود این زیر ساخت ها موجب شد مردم خیلی زود تجارت الکترونیک را فراموش کنند و حتی در بسیاری مردم در اوج بیماری هم مردم از فروش اینترنتی استقبال نکردند چون به کیفیت کالا و خدمات توزیعی اعتماد نداشتند.