مازيار نيك نژاد

طبيعتا بحران اقتصادي سال 2009 جهان بر بازار خودپرداز نيز اثرات منفي گذاشت و باعث شد، رشد نصب و به‌کارگيري اين دستگاه‌ها در سراسر جهان با کاهش تدريجي مواجه شود. اين کاهش تدريجي ناشي از برآيند رفتار تمامي مناطق مختلف جهان بوده است. در حالي که بخش‌هايي چون آمريکاي شمالي و اروپا کمربندها را در سال 2009 محکم بستند و سياست‌هاي انقباضي باعث شد، رشد به‌کارگيري خودپرداز با کاهش جدي مواجه شود. رشد تقاضا در کشورهايي نظير چين و هند باعث شد که وضعيت کلي 2009 کمي تعديل شود. براساس آخرين تحقيقات انجام شده در سطح دنيا، تقاضاي مشتريان بانک‌ها همچنان مهم‌ترين عامل رشد ATM است .طي دو سال اخير افزايش تعداد بانک‌ها نيز سبب شده که در آمريکاي لاتين، آسياي جنوب شرقي، خاورميانه و آفريقا بيشترين تعداد خودپرداز نصب شود.
آسياي جنوب شرقي
آسياي جنوب شرقي بيشترين خودپرداز منصوبه در سطح جهان را دارااست. همچنان اين کشورها بيش از نيمي از خودپردازهاي منصوبه را به خود اختصاص داده‌اند. چين، هند، اندونزي و تايلند که مجموعا بالغ بر 8/2 ميليارد نفر جمعيت دارند، در حال تجربه رشد موثري در تقاضاي استفاده از اين دستگاه‌ها از سوي مشتريان خود هستند. این اتفاق توليدکنندگان خودپردازهاي ارزان قيمت را به رقابت شديد با يکديگر وا داشته است.
اروپاي مرکزي و شرقي
در سال 2009 رشد در اروپاي مرکزي و شرقي با کاهش همراه بود. بخشي از اين کاهش به دو بازار مهم روسيه و اوکراين برمي‌گردد که بالطبع بحران اقتصادي جهان تقاضاي به کارگيري خودپردازهاي جديد را متوقف كردند. اگرچه طي پنج سال اخير اين منطقه با توسعه انفجاري بازار ATM مواجه بوده ، ليکن پيش‌بيني‌ها نشان مي‌دهد که اين بازار در حال اشباع شدن است و تنها در برخي از کشورهاي آسياي‌ميانه رشد اندک و مجدد خودپردازها قابل تصور است.
آمريکاي شمالي و اروپاي غربي
مناطق توسعه يافته‌اي نظير آمريکاي شمالي و اروپاي غربي طبيعتا از رشد نازلي برخوردار هستند. اين رشد صرفا برای جايگزيني خودپردازهاي جديد به جاي دستگاه‌هاي قديمي و موجود است. اروپاي غربي در سال 2009 شاهد هيچ رشدي نبوده است. ضمن اينکه برخي کشورها مثل اسپانيا و انگلستان تعدادي از خودپردازهاي کارکرده قديمي خود را بدون جايگزيني از سرويس خارج کردند. در آمريکاي شمالي هم برخي برنامه جايگزيني خودپرداز‌هاي فرسوده را به تاخير  انداختند.
اگرچه سرعت رشد به‌کارگيري خودپردازها در سال 2009 متوقف شد، اما پيش‌بيني RBR ناظر بر اين است که رشد خودپردازها مجددا احيا خواهد شد. بر اين اساس تا سال 2015 در سراسر دنيا تعداد خودپردازها به سه ميليون دستگاه مي‌رسد که نسبت به سال 2009 از 43درصد رشد برخوردار خواهد شد. سهم کشورهاي آسياي جنوب شرقي حدود 7/66 درصد از خودپردازهاي منصوبه خواهد بود. طبيعتا بازهم چين بيشترين سهم را در بين اين کشورها به خود اختصاص مي‌دهد و با پشت سرگذاشتن آمريکا به بزرگ‌ترين بازار تقاضاي خودپرداز دنيا تا سال 2015 تبديل خواهد شد. پيش‌بيني‌ها حاکي از اين است که کشور هند نيز رشد جديدي را تجربه خواهد کرد و طي اين مدت از جايگاه فعلي خود با رتبه نهم بزرگ‌ترين بازار خودپرداز دنيا به رتبه پنجم عزيمت مي کند.
 خاورميانه و آفريقا
منطقه خاورميانه و آفريقا نيز منطقه مهم ديگري است که بازار، رشد جدي را خصوصا در خاورميانه تجربه خواهد نمود. براساس اين گزارش ايران در حال تبديل شدن به مهم‌ترين بازار خودپرداز در اين منطقه است. از آنجاکه ايران وابسته به نظام مالي غرب نمي‌باشد، لذا کمترين اثر پذيري را از بحران اقتصادي جهان در سال 2009 داشته است، بنابراين مي‌تواند رشد تعداد خودپردازهاي منصوبه را ادامه دهد. افزايش انفجاري تعداد مشتريان بانک‌ها باعث مي‌شود که ايران پس از آفريقاي جنوبي و نيجريه به يکي از کشورهاي با بيشترين ATM در اين منطقه تا سال 2015 تبديل شود.
رشد تراکنش‌ها
در سال 2009، کل مبلغ پرداختي توسط خودپرداز در سراسر دنيا توسط حدود 62 ميليارد تراکنش انجام شده است. طي چهار سال اخير، رشد تعداد دفعات پول پرداختي خودپردازها تابع مستقيم تعداد خودپردازهاي منصوبه و به‌طور متوسط 8 درصد در سال بوده است.
پيش‌بيني مي‌شود طي 6 سال آينده با افزايش صاحبان حساب‌هاي بانکي رشد تعداد دفعات تراکنش از خودپردازها پیشی بگیرد. موسسه RBR پيش‌بيني مي‌کند که در سال 2015، حدود94 ميليارد تراکنش توسط خودپردازها انجام شود که نرخ رشد 7درصد سالانه را طي شش سال آينده نشان مي‌دهد. طبيعتا متوسط استفاده از خودپردازها بسته به مناطق مختلف متفاوت است. در خاورميانه و آفريقا که سرانه خودپرداز نسبت به جمعيت پايين است، يک خودپرداز در ماه به طور متوسط         حدود چهار هزار تراکنش دارد. اين دو برابر وضعيت خودپردازها در آمريکاي شمالي (که نسبت سرانه خودپرداز منصوبه به جمعيت بالاست) است. تعداد متوسط دفعات پول پرداختي در کشورهاي اروپاي غربي نيز درحد ماکزيمم است.
 ادامه اين مطلب را مي توانيد در همين ستون، هفته آينده دنبال کنید.
* ریيس هيات مديره شرکت رايان نيک